Hazzın ve Acının Ortak Estetiği: Sanat

Hazzın ve Acının Ortak Estetiği: Sanat

Sanat insanın hazzını, acılarını ve saldırgan eğilimlerini özgür bir şekilde ifade ederek yüceltmesinin en estetik yoludur. Hazzın sonuna kadar gidemeyişimiz, arzularımızın çocuğunu bastırmak ya da yok saymak zorunda kalışımız; acıda derinleşsek de yaşam içerisinde acının acı gibi yaşanmasına izin veren bir alana tatmin edici oranda erişemeyişimiz bizi sanata iter. İnsanlık tarihini bu gözle incelersek mutluluğun yüceltilme, parlatılma ve ifade edilme ihtiyacının olmadığını; sesi kısılan hazzın, anlaşılmayan acının, korkuların ve öfkenin ise tam olarak böyle bir ifade ihtiyacı hissettiğini görürüz. Söz gelimi bugün dünyada rağbet gören sanat filmlerinin, müziklerin, romanların ve ünlü tabloların tema olarak savaşları, aşk acısını, varoluş kaygısını, insanın yıkımını ve ortak acılarını ele aldığını görmemiz tesadüf değildir. İnsani benzerliklerimizi birbirimize gösterme şeklimiz ortak acılardan ve tutkulardan aldığımız cesaretle olabilir.

İlk modern insanın mağaralara işlediği hayvan desenlerinden beri anlatmaya çalıştığımız şey aslında hiç değişmedi. Deneyimlerimizi farklı yollarla ifade ederek yankı bulmak ve kalıcı bir iz bırakma peşindeyiz. Acılarımızın boşa çıkmadığına inanmak istediğimiz için toplumsal belleği diri tutmaya çalışıyoruz.Tek başımıza olmadığımıza inanma isteği de atalarımızdan miras aldığımız arketiplerin başında geliyor. 

İnsanlar olarak korkak canlılarız ve resimlerimizde, müziklerimizde, şiirlerimizde, hikâyelerimizde bu korkulardan besleniriz. Karanlık, ölümler, ayrılıklar, yalnızlık, aidiyet sorgusu... Tüm bu deneyimlerin ortak noktası korkudur ve işin ilginç yanı bir yanımız bu duyguları isterken diğer yanımız bu duyguları reddeder. Ölüm korkusu çoğu zaman ölüm isteğini bastırır. Yalnızlık korkusu yalnızlık isteğini, aşk isteği bağlanma korkusunu... Korkularımızı bastırarak yok edemeyişimiz yaşadığımız çelişkileri makul ve görünür bir yolla ifade edebilme kaygımızı doğurur. Bu sebepledir ki insan yaşamı irili ufaklı çatışmalarla doludur. Bu çatışmalar gerilimlere sebep olur. Freud'a göre yaratıcılığı besleyen bizzat bu gerilimdir. Ona göre yalnızca yaratıcı kişiler çatışmalardan yenilik çıkarabilir. Sanat, yaratıcı kişilerin zihinlerinin sınırsızlığında egemenliğini ilan eden yaratı gücünün estetik anlamlandırmalar ve çatışmalar yoluyla meydana gelen süreçlerin ürünüdür.

İnsan olmasaydı doğada hayvanların ve bitkilerin geçmişten günümüze getirdikleri alışkanlıklarını evrimlerine uygun bir şekilde devam ettirdiklerini gözlemlerdik. İnsanı doğadan atmak şu an için mümkün olmadığından insan müdahalelerinin yarattığı çatışmaların ve gerilimin ne kadar büyüdüğünü söylemeye lüzum yok. Sanatımız geliştikçe acılarımız ve yıkımımız da büyüdü. Acılarımız büyüdükçe sanata olan ilgimiz arttı.

Geçtiğimiz son yüz yıl boyunca insanın görünmeyen hastalıkları üzerinde daha çok durmaya başladık. Depresyonun, kaygının, travmanın ve kişilik bozukluklarının farklı türlerini tanımladık. Ruhumuza çöreklenmek suretiyle bizi yöneten duyguların, inanç, düşünce sistemlerinin üzerinde türlü araştırmalar yaptık, hâlâ da yapıyoruz. İç dünyamız büyük bir merak konusu olarak edebiyatımızı etkiledi, sonuç olarak postmodernizmden, bireyin iç dünyasından fazlaca bahseder, bu alanlarda gittikçe derinleşir olduk. Peki postmodernizm savaşları yenebildi mi? İnsan psikolojisi daha adil, daha empatik toplumlar yarattı mı? Elbette hayır, peki sanat tüm bunların neresinde kaldı? Kimi toplumlarda sesi kısılan, taşlanan bir düşman hâline gelse de bu çelişkilerin, yıkımın ve insanı hem zayıf hem güçlü kılan eğilimlerin kendi dinamiğinde tekrar canlanmasından ödün vermedi. 

Toplumlarımız, insanlarımız hatta sanata bakış açımız değişse ve entelektüel yatkınlığımız zayıflasa dahi sanat hazzın ve acının ortak estetiği olarak bir yolunu bulup hayatımızdaki varlığını sürdürecektir çünkü insanın atalarından devraldığı en ilkel davranış kalıplarını reddetmesi ne kadar imkânsızsa değişen yaşam standartlarının kendi üzerindeki değişim gücünü reddetmesi de o derece imkânsız. Modern dünyaya ait gerilimlerin ve çatışmaların birilerinin yenilikçi dünyalarında karşılık bulacağı aşikâr. Acılarımızı güzellemeyi nahoş bir eylem hâline gelmekten kurtaran, sınır tanımayan hazlarımızı gururla sergilememizi sağlayan sanattan başkası değil.

Sevda Altınkaya / Psikolojik Danışman

Şair, Yazar

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

PERSONA - ŞİİR

Resim
Sevda Altınkaya   PERSONA   Kural: Bir gün her şey tersine döner yani aslına*   İç, dışın içinde kalır Unutkanlık en büyük ezberdir Susuzluğun çemberi nehirleri çevreler Yüz, aidiyet duygusu en son gelişen yerimizdir Aşk, kayıp bir denizciyle çıktığı seferden beri yanlış yerde aranıyor   Yüz: O herkese başka bir hikâye anlatıyor   Aşk: Bir düğümün içinde çözülüyoruz birbirimize   Dünya: Her şey kurmaca   Cehennem: Artık kendine kalacak bir yer aramıyor   Tabu: Hiç eskimiyor   Odalar: Birkaç odadan geçilir evimize Hiçbir yerden varılmaz evimize Biz şarkı söylerken duvarların yüzünde kırışıklar belirir Uzun bir akşam kadar uzar kasvet Kimsesiz zamanın boşluğa düşmesinden korkan evimiz daimi boşlukta konumlanmıştır Boşlukta yürürken en çok kendine çarpar kendimiz Bu bir yüzleşme değildir Kendine yükselen duvarlardır olsa olsa   Persona: Kendini üst...
Devamı

Atların Ç’ağına Yetişirsem Beni Orada Karşıla / Şiir

Resim
Atların Ç’ağına Yetişirsem Beni Orada Karşıla Atların kafası karışıkken kullandığı yoldayız Bir yol ayrımında olduğumuzu bilen yalnızca atlar Kendimizin iplerini tutamıyoruz çok zamandır Birbirimizde kaybettiğimiz yolu onarmak istiyoruz En çok mahvolacak yerlerimiz ağrısın diye bekliyorum ben Sen en çok fark edilmeyen yerlerimden vuruyorsun beni Bitiyor nehrin içinden zehir akarken susamak Hiçbir şeyin akmadığını, suyun durma kuvvetini Alıyorum dudaklarından, bu bana yetecek kadar durmak Rüzgâra karşı dayanıklı olacağıma inanmıştım, biliyorsun Süpürülmüş gömülerin altından ruhlar fışkırırsa diye Kendimi gömdüğüm yerde beni arıyorsun / orada olduğumu biliyorsun Orada olmadığımı hissediyorsun Ruhumunhaberiçoköncedengeldi Kendiselasınıverecekkadaruzunyaşayacağınainandıbiri Bunları bana neden anlatıyorsun Kaybolduk atların kafası karışıkken kullandığı yolda Aramızdan bir duvar çıktı yerin dibinden toprakkök derlerdi buna, dalları çabuk dağılır Rüzgâr şimdi gelsin dedik yaprakl...
Devamı

SENİN VE DÜNYANIN İKİZİ- ŞİİR

Resim
SENİN VE DÜNYANIN İKİZİ Ölüm bizi sadece yaralayabilir Oysa yaşamın perçemleri Kusursuz birer can emici Senin ve dünyanın ikizi başka bir yerde yaşanır, ancak bir uzay mekiğinde Sahici bir cennette ya da hayat var denilen bir gezegende Dünyada bir hayat yaşamış gibi Yaşıyor ve sanki yaşayacak gibi Uzayın kaç kilometrelik derinliğinde bir yerde Sanıyorum ki El ele verip kalbini daha güzel bir yerinden kırmışız Senin ve dünyanın ikizi, nerede bir tutarsızlık görsek uyarmışız Nerede bir kadeh kaldırılmış onaysız zaferlere Hiç olmayacak bir anda hiç olmayacak bir adamla sevişmiş bir kadın Yüzünden uçurum sessizliğinde ilerlemişiz Vatansız bir aşkın kollarında kesilmiş nefesimiz Âh ne kötü zamanlama tarih Ne kötü zamanlama insan Ne kötü zamanlama aşk Ağzını bıçağa sürte sürte Ne kötü bir kesikmiş yaşam Senin ve dünyanın ikizi, aynı ormanda başka ağaçlar dilemişiz Kimse hayvan değil, insan değil kimse Rab nerede kaldı senin ashab-ı kehften boşalan kadroların İşçilerin taşeron, m...
Devamı